شب چله در حقیقت همان شب یلدا است. چون از فردای این شب، چله بزرگ زمستان آغاز میشود به آن شب چله میگویند.
ایرانیان در زمانهای قدیم، یک نوع تقویم کلی نگر هم داشتند. این تقویم بیشتر در کارهای کشاورزی و دامپروری کاربرد داشت. آنها دو موقع از سال را به نام چله میشناختند.
چله تابستان که از تیر شروع میشد و چله زمستان که از دیماه. چلهها هر کدام به دو دوره تقسیم میشدند؛ چله بزرگ و چله کوچک. چهل روز ابتدایی را چله بزرگ و بیست روزِ بعد را چله کوچک مینامیدند.
چله بزرگ زمستان که درست بعد از شب یلدا آغاز میشود؛ شروع زمستان است و شدت سرما در آن بیشتر است. چله بزرگ تا دهم بهمن طول میکشد.
پس از آن، چله کوچک شروع و تا اول اسفند ادامه دارد. شدت سرما در چله کوچک کمتر است و آسیب کمتری هم میرساند.
چهار روز پایان چله بزرگ، و چهار روز آغاز چله کوچک را، چهار چهار میگویند که نهایت شدت سرما در این مدت اتفاق میافتد.
شب چله امسال دقیقا چه روزی است؟
جشن شب یلدا برابر است با پنجشنبه ۳۰ آذر ۱۴۰۲ مصادف با ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳ میلادی و یا ۷ جمادی الثانی سال ۱۴۴۵ قمری.
تاریخ شمسی: پنجشنبه، ۳۰ آذر ۱۴۰۲
تاریخ میلادی: Thursday, December ۲۱, ۲۰۲۳
تاریخ قمری: خمیس، ۷ جمادی الثانیه ١٤٤۵
نکته: ۳۰ آذر ۱۴۰۲ پنجشنبه و جشن شب یلدا است و تعطیل رسمی نیست.
شب یلدا امسال در تقویم ۱۴۰۲ برابر با روز پنجشنبه ۳۰ آذر است.
لحظه غروب خورشید در شامگاه پنجشنبه، ۳۰ آذر ماه جاری در ساعت ۱۶ و ۴۵ دقیقه است و در بامداد روز جمعه، اول دی ماه خورشید در ساعت ۷ و ۱۱ دقیقه طلوع خواهد کرد.
گفته می شود که طولانیترین شب سال با مدت زمان ۱۴ ساعت و ۱۷ دقیقه رقم میخورد.
تاریخ شب یلدا و قدمت آن به حدود هفت هزار سال (یا بیشتر) بازمیگردد و تا به امروز یکی از باستانیترین رویدادهای ایران است.
در زمان قدیم که مردم ایران کشاورزی میکردند همواره به دنبال رصد حرکات ستارگان و خورشیده بودهاند.
مردم درک کرده بودند که وجود نور خورشید به نفع و سود کارهایشان از جمله کاشت و رشد محصولات بوده است و با رسیدن فصل پاییز که طی این اتفاق روزها کوتاهتر و شبها بلندتر میشود، به خاطر کمبود نور خورشید محصولات به خوبی رشد نمیکرد و با رسیدن آخرین روز پاییز (۳۰ آذر) به خاطر پایان شبهای طولانی جشنی برپا و تلاش میکردند تا به نحوی شکرگذاری خود را برای نور بیشتر به جا بگذارند.
در زمان قدیم به شب یلدا، شب زایش خورشید میگفتند چرا که معتقد بودند که در این روز خورشید دوباره از نو و قدرتمندتر از همیشه متولد میشود و تابش نور قویتری را بر مردم به ارمغان میآورد.
تا به امروز به خاطر ذات شادیبخش این روز، نامهای متفاوتی برای آن در نظر گرفته است، به عنوان مثال یکی از معروفترین آنها «خرمروز» است که در دوران کهن اوستایی این نام برای این روز در نظر گرفته شده بود.
برای جشن گرفتن مردم کهن سعی میکردند از خوراک و طعام بر سر سفرههای خود قرار دهند و به مرور زمان که این جشن همهگیرتر شد، مردم سعی کردند که با برگزار کردن جشنهای همگانی شکرگذاری خود را برای طلوع دوباره آفتاپ پرقدرت بر فراز آسمان بیان کنند.
یکی دیگر از کارهایی که مردم انجام میدادند، این بود که از ابتدای غروب به جشن و پایکوبی میپرداختند و حین بامداد تا طلوع منتظر آفتاب مینشستند و وقتی خورشید طلوع میکرد به یکدیگر تبریک میگفتند و به سمت خانههایشان میرفتند و آن روز را کاملا استراحت میکردند.
یکی از دلایلی که به شب یلدا، شب چله نیز میگویند این است که چله در واژههای باستانی به معنای زمستان است و با شروع زمستان، دوره چله بزرگ آغاز میشود که به آن چله بزرگ میگویند.
این دوره بلند از یک دی تا ۱۰ بهمن ماه ادامه دارد و چله کوچک نیز از ۱۰ تا ۳۰ بهمن ادامه دارد و این ایام را چله کوچک مینامند.
یکی دیگر از روایتهایی که راجع به شب یلدا وجود دارد این است که حضرت مسیح نیز در روز انقلاب زمستان متولد شده است و اگر دقت کرده باشید عید کریسمس و عید یلدا، هر دو در امتداد یکدیگر برگزار میشوند و مسیحیهای ایران علاوه بر جشن شب یلدا، جشن کریسمس خود را نیز برگزار میکنند.
تا به امروز هیچ منبع دقیق و موثقی وجود ندارد که شب یلدا از چه تاریخ باستانی شروع شده است اما با توجه به کشفیات تاریخی که از ظروف زمان قدیم و جشنهای یلدا پیدا شده، مشخص است که تاریخ آن حداقل به هفتهزار سال پیش باز میگردد.
سیر تاریخی شب چله
تاریخچهی شب یلدا به گذشتههای بسیار دور برمیگردد. اما قدمت دقیقش مشخص نیست. برخی باستانشناسان، تاریخ شب یلدا را هفت هزار ساله میدانند.
آنها به ظروف سفالی دوره پیش از تاریخ، استناد میکنند. این ظروف دارای نقوش حیوانیِ ماههای ایرانی، مانند قوچ و عقرب هستند.
البته این نقوشِ در کتیبهها و یافتههای باستانشناسی کمیاباند. اما باستانشناسان معتقدند، میشود آیین مربوط به شب یلدا را تا هفت هزار سال قبل، ردیابی کرد.
با همهی اینها آنچه بهعنوان شب یلدا رسمیت یافته، به حدود ۵۰۰ سال، قبل از میلاد برمیگردد. یلدا در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان، وارد شده است. تقویمی که برگرفته از گاهشماری بابلیها و مصریها ست.
باورهای کهن ایرانی بر اساس اسطورهها و شناخت رویدادهای کیهانی شکل گرفته است. روایتهای مختلفی از علت برگزاری جشن یلدا وجود دارد.
0 دیدگاه