به گزارش شماواقتصاد: جهانبخش میرزاوند سرپرست سازمان امور عشایر ایران، در نشست خبری با اصحاب رسانه، به ظرفیت بالای جامعه عشایری در بهره‌برداری از گیاهان دارویی اشاره کرد و گفت: بیش از 8 هزار گونه گیاه دارویی در مراتع ایران رشد می‌کنند که عمدتاً در اختیار عشایر هستند. برنامه ما، آموزش بهره‌برداری پایدار از این منابع، فرآوری آن‌ها و ایجاد بازارچه‌های دائمی برای عرضه محصولات تولیدی مانند لبنیات، صنایع دستی و گیاهان دارویی است. این برنامه‌ها در قالب احکام برنامه هفتم توسعه نیز پیگیری خواهد شد.
این مقام مسئول با بیان اینکه جامعه عشایری میراثی معنوی و عامل هویت‌بخش برای کشور است، بر اهمیت نقش این جامعه در حوزه‌های مختلف همچون تولید غذا، امنیت غذایی، حفاظت از منابع طبیعی و تولید صنایع دستی تأکید کرد.
میرزاوند با اشاره به پیشینه تاریخی و فرهنگی جامعه عشایری گفت: شیوه زیست عشایری برای ما صرفاً یک سبک زندگی نیست، بلکه میراثی معنوی و عامل هویت‌بخش است. این جامعه از اقوام و ایلات مختلف با زبان، گویش، هنر، آیین و سبک زندگی منحصربه‌فرد خود تشکیل شده‌اند.
وی با بیان اینکه تنوع اقلیمی کشور نقش مهمی در تنوع زندگی عشایری ایفا کرده، افزود: از نوع سرپناه و لباس گرفته تا آداب و رسوم و شیوه معیشت، همگی ریشه در تاریخ اقوام و جغرافیای محل زندگی آن‌ها دارد. جامعه عشایری کشور در سراسر استان‌ها حضور دارند و نقشی اثربخش در اقتصاد و فرهنگ محلی ایفا می‌کنند.
میرزاوند همچنین به ویژگی کوچ‌نشینی عشایر اشاره کرد و گفت: زندگی عشایری مبتنی بر کوچ فصلی است؛ به‌گونه‌ای که در زمستان به مناطق گرمسیری و در تابستان به مناطق ییلاقی کوچ می‌کنند. این جابه‌جایی نه‌تنها بهره‌برداری بهینه از عرصه‌های طبیعی در طول مسیر را ممکن می‌سازد، بلکه فرهنگ، هنر، سرپناه و دستبافتههای آنان نیز برگرفته از اقلیم و جغرافیای زیستی‌شان است.
وی با تأکید بر اهمیت حفظ این سبک زندگی، اظهار داشت: حفظ هنرها، آیین‌ها و حتی سرپناه‌هایی که عشایر در آن زندگی می‌کنند، امروز برای دنیای مدرن جاذبه دارد. این‌ها ظرفیت‌های بزرگی برای کشور هستند که می‌توان در اقتصاد بدون نفت و تنوع‌بخشی به تولید از آن‌ها بهره برد.
سرپرست سازمان امور عشایر با اشاره به گستره حضور عشایر در جغرافیای ایران گفت: جامعه عشایری به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از حدود 70 میلیون هکتار از عرصه‌های کشور بهره‌برداری می‌کند و روزانه این وسعت توسط عشایر رصد می‌شود. این حضور یک فرصت راهبردی در صیانت از تمامیت ارضی و تقویت امنیت ملی به شمار می‌آید.
او افزود: در طول تاریخ، جامعه عشایری در آزمون‌های سخت همواره سربلند بیرون آمده، چرا که تمامیت ارضی کشور و صیانت از دین مبین اسلام دو اصل غیرقابل مصالحه برای آن‌هاست. مرزهای خشکی و سواحل کشور همگی در حوزه بهره‌برداری عشایر قرار دارد. هر خانواده عشایری، یک پایگاه دیده‌بانی، یک پاسگاه امنیتی و همزمان یک کارگاه هنرآفرینی است.
سرپرست سازمان امور عشایر با اشاره به ویژگی‌های فرهنگی جامعه عشایری ادامه داد: لباس‌ها، آیین‌ها، باورها و مناسک عشایر نماد ایرانی-اسلامی هستند. همان‌گونه که تنوع اقلیمی داریم، تنوع قومی و فرهنگی نیز داریم و این تنوع از نظر زبان، گویش، پوشش، شیوه زیست و صنایع دستی در جامعه عشایری نمود دارد.
این مقام مسئول تصریح کرد: جامعه عشایری از هر زاویه‌ای که نگریسته شود، یک فرصت ملی برای سرمایه‌گذاری و توسعه است. به شرط تأمین نیازهای اولیه و رعایت تعادل در بهره‌برداری از منابع طبیعی، می‌توان از این ظرفیت بزرگ برای حل بخشی از چالش‌های کشور بهره گرفت.
سرپرست سازمان امور عشایر اظهار داشت: اگر نیازهای اولیه جامعه عشایری تأمین شود و بهره‌برداری از منابع طبیعی در مسیر تعادل انجام گیرد، این جامعه می‌تواند در حل بسیاری از چالش‌های کشور نقش مؤثر و راهگشا ایفا کند.
نوروزگاه‌های عشایری، پایگاهی برای کاهش تصادفات و معرفی فرهنگ غنی عشایر
سرپرست سازمان امور عشایر ایران با اشاره به آمار بالای تصادفات جاده‌ای در فاصله 30 کیلومتری شهرها و روستاها، بر نقش مؤثر نوروزگاه‌های عشایری در کاهش این تصادفات و همچنین معرفی فرهنگ و ظرفیت‌های جامعه عشایری تأکید کرد و خاطر نشان ساخت: طبق گزارش‌های پلیس راهور، حدود 60 درصد تصادفات در 30 کیلومتری شهرها و آبادی‌ها رخ می‌دهد. سازمان امور عشایر با عضویت در ستاد خدمات سفر، چند سالی است که با برپایی نوروزگاه‌ها در همین نقاط حادثه‌خیز، توانسته است هم فضایی برای استراحت و رفع خستگی مسافران فراهم کند و هم بستری برای آشنایی آن‌ها با جامعه عشایری ایجاد کند.
وی افزود: در این نوروزگاه‌ها، نسل جوان و خانواده‌ها از نزدیک با شیوه زیست عشایری، محصولات تولیدی، صنایع دستی و دستبافتههای چشم‌نواز زنان عشایر آشنا می‌شوند. این پایگاه‌ها فقط محل درنگ نیستند، بلکه مراکزی برای معرفی پتانسیل‌های فرهنگی، گردشگری و تولیدی جامعه عشایری هستند.
میرزاوند تصریح کرد: بر اساس ارزیابی‌های پلیس راهور، برپایی نوروزگاه‌ها در مسیرهای پرتردد، باعث کاهش سرعت، استراحت به‌موقع مسافران و در نتیجه کاهش آمار تصادفات شده است.
سرپرست سازمان امور عشایر با اشاره به شعار سال "سرمایه‌گذاری برای تولید" گفت: جامعه عشایری، پربازده‌ترین و زودبازده‌ترین زمینه برای تحقق این شعار است. هر خانواده عشایری، یک واحد تولیدی، دامداری و یک کارگاه صنایع دستی است. هر چادر عشایری می‌تواند به‌عنوان یک پایگاه گردشگری عمل کند.
وی با تأکید بر جایگاه صنایع دستی در اقتصاد عشایری افزود: دستبافتههای زنان عشایری تنها محصولات هنری نیستند، بلکه روایت‌گر تاریخ زیسته، هویت فرهنگی و فلسفه زندگی این جامعه‌اند. هر نقش و نگاره آن‌ها برگرفته از سنت‌ها و باورهای دیرینه است.
میرزاوند با ابراز تأسف از سهم اندک ایران در بازار جهانی صنایع دستی اظهار داشت: در حالی که گردش مالی جهانی صنایع دستی حدود هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود و کشورهایی چون آلمان با وجود صنعتی بودن سالانه بیش از 100 میلیارد دلار صادرات صنایع دستی دارند، سهم ایران بسیار ناچیز است. این در حالی‌ست که جامعه عشایری ما ظرفیت عظیمی در این حوزه دارد و می‌تواند نقشی مؤثر در افزایش سهم ایران از این بازار ایفا کند.
تنوع‌بخشی به اقتصاد عشایری، راهی برای صیانت از میراث فرهنگی و مقابله با چالش‌های معیشتی
میرزاوند خاطرنشان ساخت: جامعه عشایری ما هم می‌تواند در رونق اقتصادی خانوار خود نقش ایفا کند، هم در اقتصاد بدون نفت کشور سهم داشته باشد و هم به عنوان یک سرمایه‌گذاری ارزشمند برای صیانت از میراث فرهنگی شناخته شود. در شرایط فعلی، اقتصاد صرفاً مبتنی بر دام، پاسخگوی هزینه‌های سنگین خانوار عشایری نیست.
وی با اشاره به سابقه تاریخی صنایع دستی عشایری بیان کرد: در گذشته، قبل از صنعتی شدن، تمام فرش‌ها، رواندازها و تزئینات خانه‌ها توسط زنان عشایری بافته می‌شد. حتی فرآوری مواد اولیه این صنایع مانند رنگرزی و نخ‌ریسی، بر پایه دانش بومی و سازگار با محیط زیست انجام می‌شد. امروزه این زنجیره‌ها، علاوه بر ارزش تولیدی، ظرفیت بالایی برای گردشگری و جذب مخاطب دارند.
وی ادامه داد: هر محصولی که مبتنی بر هنر و دانش بومی باشد، در دنیای مدرن بازار خاص خود را دارد. متأسفانه بسیاری از زنجیره‌های تولیدی گذشته که زمانی هم درآمدزا بودند و هم نیاز کشور را تأمین می‌کردند، امروز به دلیل غفلت، نه تنها از بین رفته‌اند بلکه به معضلات زیست‌محیطی نیز تبدیل شده‌اند.
میرزاوند صنعت نمدمالی را نمونه‌ای از این زنجیره‌ها دانست و تصریح کرد: نمد که از پشم گوسفند تولید می‌شود، در گذشته یکی از مهم‌ترین وسایل گرمایشی بود. امروزه می‌توان این محصول را به‌عنوان عایق صوتی و حرارتی در صنعت ساختمان به‌کار گرفت. اگر با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان این صنعت احیا شود، می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش ناترازی انرژی در کشور کمک کند.
این مقام مسئول تأکید کرد: سرمایه‌گذاری در زنجیره تولید نمد نه تنها منجر به احیای یک صنعت فراموش‌شده می‌شود، بلکه پتانسیل بالایی در ایجاد اشتغال، جذب گردشگر و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی دارد. متأسفانه به دلیل نبود بازار برای پشم، امروزه این محصول در دامنه‌ها رها می‌شود و به جای مزیت، به معضل تبدیل شده است.
سرپرست سازمان امور عشایر اظهار داشت: با بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها و توجه به ظرفیت‌های بالقوه جامعه عشایری، می‌توان بسیاری از چالش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی را برطرف کرد و این جامعه را به یک قطب اثرگذار در توسعه کشور تبدیل نمود.
جامعه عشایری؛ ظرفیتی مغفول‌مانده در خودکفایی گوشت و توسعه پایدار
سرپرست سازمان امور عشایر ایران با اشاره به ظرفیت بالای تولید دام در جامعه عشایری، این بخش را یکی از مهم‌ترین محورهای تأمین گوشت قرمز کشور دانست و گفت: اگر سرمایه‌گذاری بهینه و به‌موقع انجام شود و قوانین و مقررات دست‌وپاگیر اصلاح گردد، جامعه عشایری می‌تواند کشور را از واردات گوشت بی‌نیاز کند.
میرزاوند تصریح کرد: دام عشایری بهره‌ورترین نوع دام است؛ چرا که با کمترین مصرف انرژی، نهاده و امکانات، بیشترین تولید را دارد. این دام‌ها عمده نیاز خود را از مراتع طبیعی تأمین می‌کنند و در نتیجه، محصولی سالم و در صورت رعایت الزامات، حتی ارگانیک تولید می‌شود.
وی با بیان اینکه بیش از 27 نژاد گوسفند در کشور وجود دارد، ادامه داد: دام عشایری برخلاف دام‌های صنعتی، توده‌ای از نژادهای مختلف است و همین تنوع ژنتیکی موجب مقاومت بالاتر در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی می‌شود. این دام‌ها طی هزاران سال با اقلیم ایران سازگار شده‌اند. بنابراین، صیانت از دام عشایری در واقع حفاظت از یک ذخیره‌گاه ژنتیکی ملی است.
میرزاوند افزود: دامداری صنعتی در صورت آسیب، فقط یک دوره را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما اگر دام عشایر آسیب ببیند، یک زنجیره ژنتیکی چند هزار ساله از بین خواهد رفت. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در این حوزه نه‌تنها برای پایداری تولید گوشت قرمز، بلکه برای حفظ یک میراث ژنتیکی ضروری است.
وی با تأکید بر نقش دانش در پایداری تولید گفت: افزایش ضریب نفوذ دانش در حوزه دام عشایری می‌تواند بهره‌وری را به‌شدت افزایش دهد. برای نمونه، با جیره‌نویسی مناسب و تبدیل علوفه خام به خوراک دام، می‌توان بازده مصرف را تا 30 تا 40 درصد بالا برد و وابستگی کشور به واردات نهاده‌هایی چون جو را کاهش داد.
سرپرست سازمان امور عشایر همچنین به اهمیت تولیدات جانبی دام عشایری اشاره کرد و گفت: در کنار تولید گوشت، محصولات دیگری مانند پوست، پشم، لبنیات سالم و ارگانیک نیز حاصل می‌شود. این زنجیره تولید باید به‌صورت سنتی اما بهره‌ور احیا و حمایت شود.
میرزاوند از برنامه‌ریزی سازمان برای راه‌اندازی مرکز رشد حوزه عشایری در سال 1404 خبر داد و اظهار داشت: سرمایه‌گذاری بدون پیوند با دانش، پایداری نخواهد داشت. ما تلفیقی از دانش سنتی و بومی را با علم روز به کار می‌گیریم تا بهره‌وری را بالا ببریم.
این مقام مسئول همچنین از مغفول‌ماندن گردشگری عشایری انتقاد کرد و افزود: در دنیای پرتنش و ماشینی امروز، گردشگری عشایری می‌تواند فرصتی برای آرامش شهرنشینان و تقویت اقتصاد جامعه عشایری باشد. حفظ یک چادر عشایری ساده هم می‌تواند به یک کانون گردشگری تبدیل شود.
0 دیدگاه