به گزارش شماواقتصاد: عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، در نشست خبری با اصحاب رسانه که روز دوشنبه 20 اسفند 1403 برگزار شد، با ارائه گزارشی از آخرین وضعیت بارندگی‌ها و بحران آب در ایران، اعلام کرد: متوسط بارش کشور تاکنون به 101 میلی‌متر رسیده است. این میزان در مقایسه با مقدار نرمال بلندمدت که 160 میلی‌متر برآورد می‌شود، نشان‌دهنده کاهش 37 درصدی بارش‌ها است. این آمار تا ساعت 6:30 صبح روز 19 اسفند به‌روزرسانی شده و همچنان کمبود بارش در کشور ادامه دارد.
بزرگ‌زاده با اشاره به گزارش‌های سازمان هواشناسی اظهار داشت: بسیاری از شهروندان ممکن است انتظار داشته باشند که هرگونه بارش به‌طور مستقیم بر منابع آبی تأثیر بگذارد، اما در واقع بارش‌هایی که تنها چند میلی‌متر هستند، بیشتر تأثیرات سطحی دارند و ممکن است فقط سطح جاده‌ها را مرطوب کرده و شرایط را برای سر خوردن وسایل نقلیه فراهم کنند.
وی افزود: گزارش‌های سازمان هواشناسی برای برنامه‌ریزی روزمره شهروندان مفید است، اما باید این واقعیت را برای مردم توضیح داد که بارش‌های مؤثر آن دسته از بارش‌هایی هستند که بتوانند به لایه‌های زیرین خاک نفوذ کنند و تأثیرات پایداری بر منابع آبی داشته باشند. در بسیاری از موارد، حتی بارش‌های 5 تا 6 میلی‌متری نیز تأثیر چندانی بر سفره‌های آب زیرزمینی ندارند.
سخنگوی صنعت آب کشور بر اهمیت آگاهی‌بخشی درباره تفاوت میان بارش‌های سطحی و بارش‌های مؤثر تأکید کرد و خاطرنشان ساخت که اطلاع‌رسانی دقیق در این زمینه می‌تواند به درک بهتر شرایط منابع آبی کشور کمک کند.
تداوم کمبود بارش در کشور؛ 28 استان زیر حد نرمال
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، در ادامه این نشست خبری، اعلام کرد: در حال حاضر، میزان بارش‌ها 37 درصد عقب‌تر از حد نرمال است. استان گیلان تنها منطقه‌ای است که بارش‌های آن بالاتر از متوسط نرمال بوده، دو استان در شرایط نرمال قرار دارند و 28 استان کشور همچنان با کمبود بارندگی مواجه هستند.
وی با اشاره به پیش‌بینی سایت‌های معتبر بین‌المللی درباره وضعیت بارش‌های فصل بهار افزود: بر اساس این گزارش‌ها، طی دو تا سه ماه آینده، در بهترین حالت، بارش‌ها در شرایط نرمال قرار خواهند داشت. اما حتی اگر بارش نرمال هم رخ دهد، کمبودهای تجمعی گذشته جبران نخواهد شد. فرض کنیم که اسفند یا فروردین نرمال باشد، این به معنای رفع عقب‌ماندگی بارشی کشور نیست، مگر اینکه شرایط خاصی مانند سال گذشته رخ دهد که موجب بارش‌های گسترده شود.
بزرگ‌زاده با تأکید بر لزوم اطلاع‌رسانی شفاف و دقیق در این زمینه گفت: در آستانه سال نو، امیدواریم که شرایط تغییر کند، اما بر اساس داده‌های فعلی، همچنان در وضعیت کمبود بارش قرار داریم.
وی در ادامه به استان‌هایی که بیشترین کمبود بارش را تجربه کرده‌اند، اشاره کرد و گفت: استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر بیش از 50 درصد کمبود بارندگی دارند. همچنین استان‌هایی نظیر چهارمحال و بختیاری، البرز، اصفهان، تهران، مرکزی، اردبیل، خراسان شمالی، فارس، خراسان جنوبی، لرستان و ایلام با کمبود 30 تا 50 درصدی مواجه‌اند. در این میان، استان‌های قم، همدان، کرمانشاه، قزوین، گلستان، کردستان، خراسان رضوی، سمنان، کرمان و آذربایجان غربی نیز کاهش بارش 10 تا 30 درصدی نسبت به میانگین بلندمدت داشته‌اند.
سخنگوی صنعت آب کشور بر لزوم مدیریت مصرف منابع آبی تأکید کرد و از شهروندان و مسئولان خواست تا با برنامه‌ریزی مناسب، شرایط کم‌آبی را به‌درستی مدیریت کنند.
کاهش ورودی سدهای کشور؛ 5 درصد عقب‌ماندگی ذخایر آبی
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، همچنین با اشاره به وضعیت سدها و منابع آبی کشور اظهار داشت: سدهای کشور وابسته به میزان بارش‌ها هستند و تحلیل وضعیت آن‌ها باید بر اساس داده‌های آماری بلندمدت انجام شود. اگر آمار 57 سال اخیر را بررسی کنیم، در رتبه 55 قرار داریم، یعنی از نظر میزان بارش و تأمین منابع آبی، تنها دو سال شرایط نامساعدتری از امسال داشته‌ایم.
وی با تأکید بر اهمیت درک صحیح از مفهوم بارش برف و تأثیر آن بر منابع آبی افزود: میزان برف تنها به سطح آن محدود نمی‌شود، بلکه عوامل دیگری نظیر عمق و چگالی برف نیز در تعیین میزان آب معادل برف نقش دارند. ما از طریق تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های 20 تا 25 ساله، وضعیت برف و منابع آبی را ارزیابی می‌کنیم.
بزرگ‌زاده با اشاره به کاهش ورودی سدهای کشور، گفت: در سال گذشته، تا این مقطع زمانی، ورودی آب سدهای کشور بیش از 13 میلیارد مترمکعب بوده است، اما امسال این رقم به کمتر از 9.5 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. یعنی نسبت به سال گذشته بیش از 3.5 میلیارد مترمکعب ورودی کمتری داشته‌ایم. همچنین، به منظور مدیریت منابع آبی، خروجی سدها را کاهش داده‌ایم تا تعادل ذخایر حفظ شود. با این وجود، در مجموع، حجم ذخایر سدها حدود 1.5 میلیارد مترمکعب کمتر از سال گذشته است و در مجموع 5 درصد از برنامه ذخیره‌سازی آب عقب هستیم.
وی تأکید کرد: مدیریت منابع آبی کشور نیازمند نگاه جامع و علمی است و نمی‌توان صرفاً بر اساس میزان بارش در یک منطقه خاص، وضعیت کلی کشور را ارزیابی کرد. به گفته وی، تحلیل منابع آبی باید در مقیاس ملی و بر اساس شاخص‌های علمی انجام شود تا بتوان راهکارهای مناسبی برای مدیریت بحران کم‌آبی تدوین کرد.
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، در خصوص آخرین وضعیت منابع آبی کشور اظهار داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از سدهای کشور با کاهش شدید ذخایر مواجه شده‌اند. به‌عنوان نمونه، دریاچه ارومیه با کمبود 31 درصدی آب روبه‌روست و سد امیرکبیر که ظرفیت کلی آن 11 میلیون مترمکعب است، به دلیل رسوبات و حجم مرده، توان تأمین آب مطلوب را ندارد. همچنین، سد طالقان که بخشی از آب استان تهران را تأمین می‌کند، در حال حاضر کمتر از پنج میلیون مترمکعب آب به این منطقه منتقل می‌کند.
وی در ادامه افزود: در سایر نقاط کشور نیز شرایط مشابهی وجود دارد. سد مملو با ذخیره 38 میلیون مترمکعبی خود، نسبت به سال‌های گذشته 53 درصد کاهش ذخیره را تجربه کرده است. وضعیت زاینده‌رود در اصفهان، سدهای استان خراسان رضوی و حوزه قم‌رود نیز بحرانی است. همچنین، سدهای 15 خرداد، استقلال میناب، شمعدونیان در هرمزگان، سدهای تهم و سیرجان، سد رودبار در فارس و سدهای ساوه و کمال صالح در استان مرکزی، همگی با بحران کم‌آبی روبه‌رو هستند.
کاهش بارندگی و تداوم خشکسالی
بزرگ‌زاده با اشاره به کاهش بارندگی‌ها گفت: میزان بارندگی در استان تهران تاکنون تنها 90 میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین مورد انتظار (120 میلی‌متر) کاهش 25 درصدی را نشان می‌دهد. در مقایسه با میانگین بلندمدت، این کاهش به 46 درصد می‌رسد. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که طی پنج دهه اخیر، تنها در سال آبی 1375-1376 وضعیت بارندگی بدتر از امسال بوده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: با افزایش جمعیت و بهبود سطح رفاه در استان‌های تهران و البرز، میزان مصرف آب نیز رشد چشمگیری داشته است. این در حالی است که کشور برای پنجمین سال متوالی درگیر خشکسالی است. استمرار این وضعیت، موجب ایجاد پدیده «خشکسالی القایی» شده که مدیریت منابع آب را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
مدیریت منابع آب؛ تنها راهکار پایدار
سخنگوی صنعت آب کشور در خصوص راهکارهای مدیریت منابع آب تصریح کرد: در شرایط فعلی، مدیریت مصرف تنها راهکار پایدار برای مقابله با بحران کم‌آبی است. برخی پیشنهاد می‌کنند که برای جبران کاهش منابع سطحی، از منابع آب زیرزمینی استفاده شود؛ اما این روش در بسیاری از مناطق کشور امکان‌پذیر نیست. یا کیفیت آب زیرزمینی پایین است، یا برداشت بیش از حد باعث کاهش پایداری این منابع خواهد شد.
وی تأکید کرد: یکی از اقدامات مهم در مدیریت منابع آب، اصلاح الگوی کشت و کاهش بارگذاری بر اراضی کم‌بازده کشاورزی است. برآوردها نشان می‌دهد که حدود دو میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور بهره‌وری پایینی دارند. به‌جای گسترش برداشت‌های غیرمجاز، باید منابع آبی را به سمت اراضی پربازده هدایت کنیم تا ضمن حفظ امنیت غذایی، از نابودی منابع جلوگیری شود.
لزوم توجه به نیازهای محیط زیستی
بزرگ‌زاده در پایان اظهار داشت: یکی از نگرانی‌های اصلی در شرایط کم‌آبی، تأمین نیازهای محیط زیستی رودخانه‌ها و تالاب‌ها است. کشور دارای 146 هزار کیلومتر رودخانه است که بسیاری از آن‌ها در معرض خشکی و نابودی قرار دارند. بنابراین، هرگونه برداشت غیرمجاز از منابع آب سطحی و زیرزمینی باید به‌طور جدی کنترل شود. وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست و استانداری‌ها باید نظارت‌های خود را افزایش دهند تا از هرگونه دست‌اندازی غیرقانونی به منابع آبی جلوگیری شود.
وی تأکید کرد: با توجه به کاهش منابع آبی، هیچ راهکار جایگزینی برای مدیریت مصرف وجود ندارد. اصلاح سبک زندگی، تغییر الگوی مصرف و استفاده بهینه از منابع موجود باید در اولویت قرار گیرد تا بتوانیم بحران کم‌آبی را پشت سر بگذاریم.
لیلا احمدی افشار
0 دیدگاه