به گزارش شماواقتصاد: فولاد به عنوان یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد ایران، همواره آینه‌ای از وضعیت صنعتی، ارزی و انرژی کشور به شمار می‌رود. آمارهای رسمی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و گزارش‌های منتشرشده از وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد که چهار ماه نخست سال 1404 برای فولاد کشور با چالش‌های متعددی همراه بوده است. افت تولید در بهار و فشار ناترازی انرژی از یک‌سو و رشد صادرات و ثبات نسبی قیمت‌ها در مرداد و شهریور از سوی دیگر، تصویری دوگانه از این بازار به نمایش گذاشته است. اکنون در آستانه پاییز، فعالان این صنعت باید به سناریوهای مختلفی درباره تولید، صادرات و قیمت‌ها بیندیشند؛ سناریوهایی که به شدت به سیاست‌های دولت در حوزه انرژی، نرخ ارز و بازارهای صادراتی گره خورده است.
بازگشت آرام تولید و شتاب صادرات
بررسی آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نشان می‌دهد تولید فولاد در چهار ماه نخست 1404 نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 0/7 درصد رشد داشته است. هرچند این میزان رشد اندک به نظر می‌رسد، اما با توجه به افت نزدیک به پنج درصدی در سه ماهه ابتدایی سال، همین تغییر روند علامتی امیدوارکننده برای صنعت محسوب می‌شود. دلیل اصلی این بازگشت آرام را می‌توان در برنامه‌ریزی نیروگاهی و اقدام برخی فولادسازان برای خرید برق سبز و آزاد در تیرماه جست‌وجو کرد؛ اقدامی که اثر محدودیت‌های برق اردیبهشت را تا حدودی خنثی نمود.
در جزئیات ترکیب تولید، مقاطع طویل و ورق‌های گرم و سرد بیشترین فشار را از سمت هزینه‌ها و انرژی متحمل شدند. این موضوع در برخی واحدها به افت مقطعی تولید منجر شد. با این حال، تداوم خودتأمینی برق و مدیریت هوشمند مصرف انرژی می‌تواند در ماه‌های آینده شرایط باثبات‌تری برای این بخش رقم بزند.
در سمت صادرات، روندی کاملاً متفاوت دیده می‌شود. آمارها نشان می‌دهد صادرات زنجیره آهن و فولاد ایران در چهار ماه نخست امسال با رشد 13 درصدی همراه بوده و حدود 469 هزار تن افزایش داشته است. ارزش دلاری صادرات نیز به بیش از 2/3 میلیارد دلار رسیده که برای شرکت‌ها و حتی تراز ارزی کشور نشانه‌ای مثبت تلقی می‌شود. مهم‌ترین نکته، رشد 15 درصدی صادرات بیلت و بلوم پس از سه ماه افت متوالی است که نشان‌دهنده بازگشت تقاضای خارجی برای محصولات نیمه‌نهایی ایران است. این تحول، سهم مهمی در ایجاد نقدینگی برای تولیدکنندگان و تداوم فعالیت زنجیره ایفا خواهد کرد.
ثبات نسبی قیمت‌ها و قواعد تازه بورس‌کالا
بازار فولاد در ابتدای شهریورماه با ثبات نسبی قیمت‌ها در بیشتر کارخانه‌های میلگرد آغاز شد. نوسانات در این مقطع محدود بود و نرخ‌های معاملاتی در بازار آزاد و بورس‌کالا تفاوت چندانی با هفته‌های پایانی مرداد نداشت. داده‌های میدانی از قیمت‌های لحظه‌ای میلگرد و ورق‌های فولادی نیز همین تصویر را تأیید می‌کند.
در بورس‌کالا، ورق گرم مبارکه با رشد 6 تا 8 درصدی نسبت به قیمت پایه معامله شد اما میانگین هفتگی آن نسبت به عرضه قبلی کاهش یافت. این موضوع نشان‌دهنده کشمکش میان عرضه‌کنندگان و خریداران در شرایط جدید بازار است.
یکی از مهم‌ترین تحولات، اجرای بخشنامه جدید وزارت صمت درباره قیمت پایه محصولات معدنی زنجیره فولاد از 12 مرداد بود. براساس این بخشنامه، عملکرد عرضه‌کننده و نسبت معامله به عرضه می‌تواند تا سه درصد در قیمت پایه اثرگذار باشد. همچنین سقف قیمت پایه به آخرین ارزش گمرکی و نرخ ارز حواله بانک مرکزی وابسته شد. این تغییرات دو پیام مهم دارد: نخست، افزایش انگیزه عرضه مؤثر و کاهش تمایل به احتکار برای کسب سود از نوسان قیمتی؛ دوم، حساس‌تر شدن قیمت‌ها به نوسانات ارزی و تغییر ارزش‌های گمرکی. بنابراین در کوتاه‌مدت شاهد ثبات نسبی خواهیم بود، اما در میان‌مدت وابستگی بیشتر قیمت‌ها به متغیرهای کلان اقتصادی اجتناب‌ناپذیر است.
ریسک انرژی و دیپلماسی صنعتی در راه آینده
بدون تردید ناترازی انرژی همچنان مهم‌ترین ریسک صنعت فولاد ایران است. گزارش‌های وزارت صمت نشان می‌دهد در سال گذشته راندمان تولید فولاد کشور به دلیل محدودیت‌های انرژی به حدود 61 درصد کاهش یافته است. امسال نیز در اردیبهشت و خرداد، محدودیت‌های ناگهانی برق بر روند تولید تأثیر گذاشت. وزارت صمت اعلام کرده بسته حمایتی ویژه‌ای برای مدیریت این وضعیت به دولت ارائه کرده و همزمان معاونت معدنی این وزارتخانه در حال بررسی و رفع مشکلات واحدها به‌صورت موردی است.
از سوی دیگر، دیپلماسی صنعتی در دستور کار قرار گرفته است. امضای تفاهم‌نامه همکاری میان انجمن فولاد ایران و وزارت صنعت و فناوری ازبکستان یکی از نمونه‌های اخیر این رویکرد است. این توافق می‌تواند مسیر توسعه همکاری‌های آموزشی، فناوری و حتی بازار صادراتی را هموار کند. علاوه بر آن، حرکت به سمت فولاد سبز و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز به‌عنوان راهبردی بلندمدت مطرح است. سرمایه‌گذاری در بازیافت حرارت، بهره‌وری انرژی و خرید برق پاک اکنون دیگر یک مزیت رقابتی نیست بلکه شرط بقا در زنجیره فولاد محسوب می‌شود.
تحلیلی بر چشم‌انداز بازار فولاد ایران در پاییز 1404
چشم‌انداز بازار فولاد کشور در پاییز 1404 نشان می‌دهد که در کوتاه‌مدت با توجه به ثبات نسبی ابتدای شهریور و اجرای قاعده جدید قیمت پایه، نوسان شدیدی در قیمت‌ها رخ نخواهد داد؛ با این حال هرگونه شوک ارزی یا تغییر در ارزش‌های گمرکی می‌تواند به سرعت به بازار منتقل شود.
در حوزه تولید نیز در صورتی که محدودیت‌های برقی تشدید نشود و اقدامات خودتأمینی ادامه یابد، ثبات یا حتی رشد ملایم تولید تا پایان تابستان محتمل است، اما با آغاز پاییز و زمستان و احتمال بروز محدودیت‌های گازی، خطر کاهش بهره‌برداری همچنان جدی خواهد بود. در بخش صادرات نیز رشد اخیر تنها در صورتی ادامه می‌یابد که مسیرهای لجستیکی و نقل‌وانتقالات مالی پایدار بماند؛ ضمن آنکه تمرکز بر قراردادهای بلندمدت منطقه‌ای و عرضه محصولات با ارزش افزوده بالا می‌تواند پشتوانه‌ای برای ثبات درآمدهای ارزی باشد.
به طور کلی، بازار فولاد ایران هرچند نشانه‌های مثبتی از ثبات قیمتی و رشد صادرات را به نمایش گذاشته، اما همچنان با سایه سنگین ناترازی انرژی روبه‌رو است. آینده این بازار وابسته به سیاست‌گذاری هوشمندانه دولت در حوزه انرژی و ارز، گسترش دیپلماسی صنعتی و سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی خواهد بود. برای فعالان صنعت نیز پایش مداوم بخشنامه‌های تنظیمی، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی و ورود به فناوری‌های نوین انرژی‌بر و پاک به‌عنوان سه راهبرد کلیدی مطرح است؛ مسیری که می‌تواند فولاد ایران را از رشد کند فعلی به سمت توسعه پایدار و سودآور هدایت کند.
لیلا احمدی افشار
.jpg)
0 دیدگاه